GÜNÜMÜZDE MAHALLE MUHTARLIĞI

             Mahalle Muhtarlığı genel idare örgütüne, seçimlerde adliyeye, vb yardımcı olan, geleneksel bir toplumsal örgütlenmedir. Osmanlı döneminde başlıca  görevi, asker ve vergi toplanmasına yardımcı olmaktı. Muhtar, rolü bakımından, okullardaki sınıf yerine  de  mahalleyi koyarsanız, muhtarın statüsünü ve görevlerini  daha iyi anlayabiliriz. Genellikle vatandaşların  ilmühaber veren kişi olarak tanıdığı muhtar, aynı zamanda da mahallenin temsilcisidir,

             1930 ‘ların başlarında  kaldırılan mahalle muhtarlığı, ikinci Dünya Savaşı devresinde , şehirdeki ekmek, gazyağı dağıtımına yardımcı olması için, 1944’de alelacele çıkarılan Mahalle Muhtarlığı kanunun ile yeniden kurulmuştur.

            1950’lerde başlayan köyden şehre  göç sonunda , özellikle büyük şehirlerde  20 bin, 40 bin nüfuslu mahallelerin  oluşması, anılan kuruluşun görevlerinin yapılmasında aksaklıklara yol açmıştır. Öte yandan, 1980 ‘lere  kadar devrede, mahalle muhtarlığı kanunu ve ilgili yönetmeliğin birçok maddesi iptal edilmiş veya uygulanamaz hale gelmiştir. Başlıca geliri ilmühaber harcı  olan  muhtara, 1965’te  aylık bağlandığını ekleyelim.

            Mahalle muhtarlığının kayıtlarının tutulması ile bu konudaki yazışmalar, İçişleri Bakanlığı İller İdaresi  Genel Müdürlüğünce yapılır. Bu genel müdürlüğe, 1986’da genel müdür yardımcısı olarak göreve gelince, konuyla   din görevlisi olarak görev yaptığım dönemde ilgilenmeye ihtiyaç duydum. 442 sayılı Köy kanunun 23. Maddesine göre köy imamları köyün tabii azası olduğu için. Çünkü saf bir köylü çocuğu olarak  kendime vazife çıkarıp, muhtarlığı günün ve hizmetin gereklerine göre yeniden düzenlemeyi öngören bir kanun tasarısının taslağına son derece ihtiyaç duyulmuştur.

            Mahalle muhtarlığı ile ilgili, son yirmi yıldaki gelişmeler, şöyle olmuştur.

            2007’ lerde yapılan bir kanun değişikliği ikametgah ilmühaberi düzenlenmesinde, beyan esası getirilmiştir. Bu adli veya vergi takibinden kurtulmak, çocuğunun istenilen okula  yazılmasını sağlamak, vb. sebeplerle  hayali ikametgah adresleri düzenlenmesinin  yolunu açmıştır. Kimin nerede oturduğunun bilinmemesi, yani ikamet adreslerindeki  belirsizliğin  genişlemesi, emniyetin kanun kaçaklarını takibinde, tebligatların yapılmasında, seçmen kütüklerinin tutulmasında zorluklar yaratmıştır.

             2012’deki büyükşehir kanunu değişikliğiyle, büyükşehir illerinin bütün köyleri, bağlı oldukları ilçenin merkez belediyelerinin mahalleleri haline getirilmiştir.

            Böylece 2000 ‘de mahalle ve köylerin toplam sayıları , sırayla 17 bin ve 35 bin civarında iken, bu sayılar 2014’te tersine dönerek, gene sırayla 32 bin 18 bin civarları haline gelmiştir. Bu muhtarlık kavram ve uygulanmasında belirsizliğe yol açmıştır.

           Son birkaç yılda, muhtar aylıklarında artışlar olmuş, muhtarların sigorta primleri  sorunu halledilmiştir. Cumhurbaşkanı Erdoğan , Beştepe’deki  toplantılara, mahalle muhtarlarını da davet ederek, onları onurlandırmıştır. İspanya gezisine, umreye  gönderilenler de olmuştur. Ancak korona salgını  başlarındaki maske dağıtımında muhtarlara görev verilmeyerek, iş PTT’ye ve eczanelere  yüklenmeye çalışılmıştır. Oysa seçmen kartlarını, yetmiş yıldır, muhtarlar dağıtıyordu.

           Ana muhalefet Partisi lideri Kılıçdaroğlu, geçen yıl yaptığı açıklamada, mahalle muhtarlarına birer yardımcı atanacağını, sosyal yardımların  da muhtarla yoluyla  dağıtılması gerektiğini bildirmiştir.

           İktidar ve Ana muhalefetin mahalle muhtarlığına bakışı; Ha arap Hasan, Ha kara hasan . Bu ikilinin anılan kuruluşa bakışlarını  atasözümüz gayet iyi söylüyor. Leylek benim ne kuşum; yazın gelir, kışın gider. Kalın Sağlıcakla!